Leren lezen en spellen
Recentelijk is in het nieuws verschenen dat veel leerlingen de basisschool verlaten zonder de basisvaardigheden van het lezen en schrijven onder de knie hebben (Onderwijscommunity, 2021).
Al voor corona haalde 27 procent van de leerlingen in groep 8 het minimaal afgesproken schrijfniveau niet en ook op latere leeftijd komen deze problemen naar voren.
Bijna een kwart van de 15-jarigen kan niet lezen op basisniveau. Een groot probleem in een samenleving waarin voortdurend beroep wordt gedaan op de lees- en schrijfvaardigheid. Het schrijven van een boodschappenlijstje, het typen van een berichtje op je mobiel of het lezen van e-mails voor werk of school, je bent er de hele dag bewust of onbewust mee bezig.
De voorlopers
Een voorwaarde voor het functioneel kunnen lezen en schrijven is het technisch kunnen lezen en spellen. Het lezen en schrijven van een taal begint met ´linguistisch bewustzijn´ (Kennisrotonde, 2017). Voordat kinderen starten in groep 3 hebben ze zich ontwikkeld op het gebied van morfologisch, orthografisch en fonologisch bewustzijn. Het morfologisch bewustzijn is kennis van de kleinste betekenisvolle woorden of delen van woorden, en draagt bij aan de woordenschat. Fonologisch bewustzijn is het besef dat woorden gevormd worden door individuele klanken, en deze kunnen benoemen (bal, /b/a/l/). Het orthografisch bewustzijn betreft de bekendheid met letters en de corresponderende klanken. Het fonologisch en orthografisch bewustzijn dragen sterk bij aan de ontwikkeling van de leesvaardigheid.
Alfabetisch principe (klank-tekenkoppeling)
Technisch lezen gaat over het decoderen van klanken, letters en de verbinding daartussen. Wanneer je woorden leest, worden in de hersenen de bijbehorende klanken geactiveerd. Het is belangrijk dat je klanken aan letters kunt koppelen en dat dit geautomatiseerd verloopt. Goede lezers herkennen een woord in een flits. Erg handig bij het lezen van schoolboeken. Technisch lezen is dus erg belangrijk om de rest van de lessen op de school goed en vlot te kunnen volgen. Een taalachterstand in deze fase kan leiden tot een leerachterstand op lange termijn. Daarom is het belangrijk deze vaardigheden goed te monitoren en vroegtijdig in te grijpen. Bij spellen loopt de verbinding andersom: de klank moet omgezet worden naar een letter (coderen). De klanken worden ook wel fonemen genoemd. De letters of lettercombinaties (oe, ee, ch, etc.) die de klanken weergeven, worden grafemen genoemd.
Wanneer een leerling inzicht heeft in de klank-tekenkoppeling (alfabetisch principe), dan is de volgende stap automatisering. Dit houdt in dat het koppelen van letters aan klanken en andersom gebeurt zonder er bewust aandacht aan te besteden. Je kan de woorden vlot lezen en je aandacht richten op de betekenis van de tekst in plaats van het herkennen van een woord. Automatisering speelt ook een rol bij spellen. Hoe meer het proces geautomatiseerd verloopt, hoe meer de aandacht gericht kan worden op de inhoud en structuur (klankregels) van dat wat je schrijft.
Taal in Blokjes
Technisch lezen en spellen zijn vaardigheden die zich niet spontaan ontwikkelen. Om goed te leren lezen en spellen hebben leerlingen gerichte instructie nodig en voldoende herhaling om de vaardigheden te automatiseren.
Bij RondomLeren worden kinderen geholpen die moeite ondervinden in het leren lezen en spellen. Tijdens onderzoek wordt het niveau van de leerling, het strategiegebruik en opvallende executieve functies in kaart gebracht. Daarna kan gestart worden met de lees-en spellingbegeleiding.
In onze lees- en spellingbegeleiding maken wij gebruik van de Taal in Blokjes (F&L methode). De F&L methode is een intensief interventieprogramma voor leerlingen in het basisonderwijs met lees- en spellingproblemen. De leerlingen dienen 5 keer per week ten minste 30 minuten te oefenen. Het oefenen bestaat uit een spellingopdracht, woorddictee, het flitsen van woorden en het lezen uit een leesboek. Lezen en spellen worden aangeboden in een geïntegreerd systeem. Werkvormen voor lezen ondersteunen de spelling en vice versa. Het programma kan op verschillende manieren en niveaus ingezet worden, namelijk preventief, ter ondersteuning en als voortraject voor een doorverwijzing naar de specialistische dyslexiezorg. Naast het materiaal behorend bij Taal in Blokjes wordt er gebruik gemaakt van boeken en spelling- leeswerkbladen.