Ik en de ander, de basis van de sociaal-emotionele ontwikkeling

Goed in je vel zitten is belangrijk voor een goede ontwikkeling op school en daarbuiten. Een kind moet zich competent voelen, heeft behoefte aan fijne relaties en moet een gevoel van autonomie hebben. In de praktijk zien we steeds meer hulpvragen op het gebied van de sociaal-emotionele ontwikkeling bij kinderen. We zien kinderen die moeite hebben met het vinden van aansluiting in de groep of het lastig vinden om op een passende manier te reageren op conflicten. Daarnaast zien we ook kinderen die niet goed weten wat hun kwaliteiten zijn en negatief denken over zichzelf. Daarom besloten wij, Anne de Jongh en Celine van Batenburg, een training te ontwikkelen voor het versterken van de sociaal-emotionele vaardigheden. Wij willen immers dat ieder kind zich fijn en gelukkig voelt in zijn omgeving.

Wat wordt er bedoeld met de sociaal-emotionele ontwikkeling?

De sociaal-emotionele ontwikkeling gaat onder andere over hoe je met mensen omgaat. Daarnaast leren kinderen ook andere vaardigheden, zoals het ontwikkelen van hun eigen persoonlijke identiteit, relaties aangaan met anderen en omgaan met verwachtingen uit de omgeving.

Om dit allemaal goed te kunnen, is het belangrijk dat een kind zijn eigen gevoelens herkent en kan reguleren. En dat ze zich bewust worden van hun eigen invloed in de groep en kunnen reflecteren op hun gedrag. Daarnaast is het van belang dat ze zich kunnen verplaatsen in de ander en dat ze weloverwogen keuzes kunnen maken en dit afstemmen op hun omgeving.

Wanneer de sociaal-emotionele ontwikkeling goed verloopt, dan heeft dit een positief effect op het leren en het algemeen functioneren. Door hoge verwachtingen te hebben, effectieve feedback te geven en aandacht te hebben voor de omgeving van de leerling, wordt het competentiegevoel van de leerling versterkt. Dit zorgt ervoor dat hun schoolmotivatie en welbevinden groeit.

De sociaal emotionele ontwikkeling kan onderverdeeld worden in verschillende fases. Echter is ieder kind uniek en kunnen er verschillen zijn.

Hoe verloopt de sociaal-emotionele ontwikkeling?

Wanneer kinderen naar de basisschool gaan, komen zij steeds meer met leeftijdsgenoten, andere kinderen en volwassenen in contact. Ze leren zichzelf daardoor steeds beter kennen. Ze kunnen zichzelf vergelijken met anderen, waardoor ze meer inzicht krijgen in hun eigen kwaliteiten en valkuilen. Kinderen krijgen hierdoor een beter beeld van wie ze zijn. Door het aangaan van sociale contacten kunnen kinderen zich steeds beter inleven in anderen, conflicten oplossen en ontstaat er een verantwoordelijkheidsgevoel.

In de leeftijdscategorie 4-7 jaar ontwikkelen kinderen steeds meer een besef van de eigen ik. Kinderen leren hun eigen emoties en die van anderen herkennen. Ze ervaren dat andere kinderen dezelfde emoties hebben als zij. Ze kunnen nog niet inschatten waarom een kind zich zo voelt of op een bepaalde manier reageert. Daarnaast leren ze zichzelf steeds meer te beheersen door zich te houden aan de afspraken en regels die gelden. Ze krijgen inzicht in wat wel en niet mag. Hierbij imiteert het kind vooral voorbeeldgedrag van bijvoorbeeld de leerkracht of ouders. Het kind begrijpt nog niet waarom bepaalde regels gelden in de klas of thuis. Vriendschappen zijn nog oppervlakkig en functioneel. Ze kunnen bijvoorbeeld vrienden zijn omdat de één een geweldige auto heeft, waar de ander ook mee wil spelen.

In de leeftijdsfase van 7-12 jaar wordt de ander belangrijker. Kinderen gaan zich steeds meer spiegelen aan de ander. De omgang met leeftijdsgenoten wordt van grotere invloed op hoe ze zich gedragen in de groep. Het samenspelen en de vriendschappen zijn belangrijk voor het gevoel om ergens bij te horen. Dit zorgt ervoor dat kinderen zich met anderen kunnen vergelijken en zo krijgen ze steeds meer inzicht in wie ze zijn en wat ze kunnen. Ze ontwikkelen hierdoor hun eigen identiteit. Naarmate kinderen ouder worden, wordt de behoefte om hun eigen identiteit verder te ontwikkelen groter, maar daarnaast willen ze ook graag bij de groep horen en positief beoordeeld worden. Deze tweestrijd kan ervoor zorgen dat er gepest wordt in de groep en er sprake is van groepsdruk. Kinderen willen zich aan de ene kant onderscheiden, maar aan de andere kant willen ze er ook graag bij horen. Kinderen kunnen bijvoorbeeld gepest worden omdat ze er anders uitzien of kinderen kunnen meedoen met het pesten om de kans op buitensluiting te voorkomen.

Kinderen krijgen steeds meer de behoefte aan een eigen mening en kijken hierbij kritisch naar meningen en gedragingen van anderen. Ze zijn zich steeds meer bewust van waarom bepaalde regels gelden en kunnen zich hier ook tegen verzetten.

Hoe stimuleer je de sociaal-emotionele ontwikkeling van je kind thuis en op school?

Kinderen die achterlopen op sociaal-emotioneel gebied kunnen uitvallen in de klas of bij leeftijdsgenoten. Ze vinden minder snel aansluiting en hebben kans om buitengesloten of geïsoleerd te raken. Dit zorgt ervoor dat de ontwikkeling van het kind niet meer optimaal verloopt op verschillende gebieden.

Om de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind te stimuleren is het van belang dat het kind opgroeit in een veilige situatie, waarin hij relaties kan aangaan en zich durft open te stellen. De sociaal-emotionele ontwikkeling verloopt voor een deel onbewust. Het kind kijkt naar de rolmodellen om hem heen, zoals de ouder en de leerkracht. Hoe pak jij dingen aan, maak je makkelijk contact met anderen, hoe ga je om met bepaalde emoties en hoe reageer je hier op een positieve manier op. Een kind zal dit gedrag onbewust overnemen.

Daarnaast kun je ook bewust een aantal dingen doen. Het helpt om te benoemen hoe jij jezelf voelt in bepaalde situaties en welke emoties jij ziet bij je kind. Daarnaast is het belangrijk om met je kind te praten over bepaalde gevoelens en emoties die situaties kunnen oproepen. Je kunt dit vooraf, maar ook achteraf met je kind bespreken. Geef je kind vertrouwen dat het hem lukt om met die situatie om te gaan. Hierbij is het belangrijk om positieve feedback te geven op hoe je kind het aanpakt en op zijn inzet. Het kind hoeft het natuurlijk nog niet helemaal zelf te kunnen en mag hierbij ondersteuning van jou ontvangen.

Denk je nu dat jouw kind wel wat extra ondersteuning kan gebruiken bij het ontwikkelen van de sociaal-emotionele vaardigheden, meld je dan aan voor de training bij RondomLeren. De training kan individueel of in groepsverband plaatsvinden. Voor meer informatie kunt u altijd contact opnemen met RondomLeren.