Hersenontwikkeling tijdens de middelbare school: omgaan met nieuwe uitdagingen en kansen
Blog 2 van 4 in de serie over hersenontwikkeling tijdens het primair en voortgezet onderwijs
De overgang van de basisschool naar het voortgezet onderwijs markeert een nieuwe fase in de ontwikkeling van jongeren. In deze periode verandert er veel – niet alleen op school, maar ook in het brein. Tieners worden geconfronteerd met hogere verwachtingen, grotere zelfstandigheid en sociale druk. Tegelijkertijd ondergaat hun hersenontwikkeling een versnelling, vooral in de gebieden die te maken hebben met plannen, zelfreflectie en impulsbeheersing.
Dit is het tweede blog in onze reeks over hersenontwikkeling tijdens het primair en voortgezet onderwijs. In het eerste blog stonden we stil bij de basisschoolperiode, een van de meest transformerende fases in het leven van een kind. Bij RondomLeren begeleiden we al jaren jongeren in het voortgezet onderwijs met uiteenlopende hulpvragen. Vanuit onze expertise in diagnostiek en begeleiding kijken we niet alleen naar de prestaties, maar ook naar de onderliggende ontwikkelingsprocessen. In dit blog nemen we u mee in wat er gebeurt in het tienerbrein en welke rol wij kunnen spelen bij het ondersteunen van jongeren in deze bepalende levensfase.
De ontwikkeling van het tienerbrein: een nieuwe bouwfase
Executieve functies in ontwikkeling
Veel tieners hebben moeite met het organiseren van huiswerk, het op tijd beginnen aan opdrachten of het plannen van toetsen. Dit is geen onwil, maar heeft alles te maken met een hersengebied dat nog volop in ontwikkeling is. Structuur en begeleiding zijn in deze fase cruciaal.
“Ik weet wel wat ik moet doen, maar het lukt me gewoon niet om te beginnen. Dan zit ik ineens al een uur op mijn telefoon.”
– Lisa (14), 2 havo
Impulsbeheersing en risicogedrag
Het limbisch systeem – dat emoties reguleert – ontwikkelt sneller dan de prefrontale cortex. Daardoor worden emoties sterker beleefd, en zijn jongeren vatbaarder voor impulsieve keuzes. Dit kan leiden tot conflicten thuis of op school, maar ook tot vermijdingsgedrag of schooluitval.
Sociale gevoeligheid
Tieners zijn sterk gericht op hun sociale omgeving. Vriendschappen, groepsdruk en de behoefte aan autonomie spelen een grote rol. Het vermogen tot zelfreflectie groeit, maar is nog niet volledig ontwikkeld. Hierdoor kunnen jongeren zichzelf of hun leerproces moeilijk objectief beoordelen.
Veelvoorkomende uitdagingen in het voortgezet onderwijs
Leerproblemen worden zichtbaarder
In het voortgezet onderwijs wordt een groter beroep gedaan op abstract denken, taalvaardigheid en zelfstandig werken. Leerproblemen die op de basisschool nog te overzien waren, komen nu sterker naar voren.
“In groep 8 ging het prima, maar nu snap ik de teksten gewoon niet meer. Alles lijkt ineens zo moeilijk.”
– Sam (13), 1 vmbo-t
Faalangst en motivatieproblemen
De prestatiedruk neemt toe. Jongeren die gevoelig zijn voor perfectionisme of negatieve zelfevaluatie kunnen last krijgen van faalangst.
“Ik leer keihard, maar als ik dan de toets krijg, sla ik helemaal dicht.”
– Noor (15), 3 vwo
Emotionele belasting en stress
De puberteit brengt hormonale en psychologische veranderingen met zich mee. In combinatie met druk van school, thuis en sociale media kunnen jongeren zich snel overbelast voelen.
“Hij lijkt soms zo onverschillig, maar als ik vraag hoe het echt gaat, zegt hij dat hij ’s nachts wakker ligt van de toetsweek.”
– Moeder van Finn (16
Onze aanpak bij RondomLeren: ondersteuning op maat voor jongeren
Gedegen diagnostiek
We starten met een breed diagnostisch onderzoek waarin we naast leerresultaten ook aandacht besteden aan werkhouding, motivatie, sociaal-emotioneel functioneren en executieve functies.
Voorbeeld uit de praktijk:
Een leerlinge uit 2 havo bleek bij ons onderzoek een normaal IQ te hebben, maar een opvallend zwakke verwerkingssnelheid en lage werkgeheugenscores. Door aangepaste instructie en het inzetten van herhalende studiemethodes boekte zij binnen enkele maanden duidelijke vooruitgang.
Individuele begeleiding en coaching
Afhankelijk van de hulpvraag bieden we ondersteuning bij vakinhoudelijke problemen of coaching op het gebied van plannen, faalangst en zelfvertrouwen.
“Dankzij de sessies bij RondomLeren weet ik nu hoe ik toetsen kan leren zonder in paniek te raken. Ik gebruik nu kleuren, samenvattingen en een weekplanning. Dat geeft rust.”
– Jayden (15), 3 mavo
Ouder- en schoolbetrokkenheid
We betrekken ouders en school actief bij het proces. Dit zorgt ervoor dat jongeren op alle fronten worden ondersteund.
Leren leren
We besteden veel aandacht aan het aanleren van studievaardigheden. Jongeren leren bij ons hoe ze effectief en gestructureerd kunnen leren, afgestemd op hun eigen leerstijl.
De adolescentie is een dynamische periode waarin jongeren zich razendsnel ontwikkelen – én soms vastlopen. De combinatie van hersenrijping, sociale veranderingen en toenemende schooldruk vraagt om begrip en begeleiding.
Bij RondomLeren zetten we onze expertise in om jongeren te helpen grip te krijgen op hun leerproces en zichzelf. Door gerichte diagnostiek, persoonlijke begeleiding en samenwerking met ouders en school creëren we een solide basis waarop jongeren verder kunnen bouwen – op school én daarbuiten.
“Het mooiste is als een leerling weer durft te geloven dat het wél kan. Daar doen we het voor.”
– Orthopedagoog bij RondomLeren
Bent u benieuwd hoe wij kunnen helpen bij de ontwikkeling van uw kind of leerling in het voortgezet onderwijs? Neem gerust contact met ons op voor een vrijblijvend adviesgesprek. We denken graag mee.
