De dirigent van ons brein

Geeft RondomLeren ook muziekles? Zeker niet, maar we bieden wel ondersteuning bij het verder ontwikkelen van executieve functies. De executieve functies worden ook wel de dirigent van ons brein genoemd. Wat executieve functies zijn en hoe we daar aandacht aan besteden, lees je in deze blog.

Executieve functies
Executieve functies helpen ons bij het realiseren van doelgericht en aangepast gedrag, ze hebben een controlerende en aansturende functie (SLO, 2020). Deze executieve functies helpen ons bijvoorbeeld bij plannen van gedrag, het stap voor stap uitvoeren van taken, geconcentreerd aan het werk blijven ook bij afleiding, controleren van ons werk en nog veel meer. Je kunt je voorstellen dat goed ontwikkelde executieve functies een bijdrage leveren aan schoolsucces. Bij RondomLeren wordt tijdens onderzoek het niveau van de leerling, strategiegebruik en opvallende executieve functies in kaart gebracht. Daarna kan gestart worden met de begeleiding.

Dirigent in opleiding
Wat opvalt is dat leerlingen vaak direct beginnen aan een taak. Het maken van een plannetje vinden ze lastig en ze focussen zich meer op het goede antwoord, dan op het formuleren van een goed plan. Leerlingen vinden het vaak lastig om te verwoorden hoe ze iets aanpakken. Ook vinden veel leerlingen het lastig om te evalueren op hun werk. Tevens valt op dat leerlingen soms de draad kwijt raken of informatie vergeten. Veel leerlingen hebben moeite met de executieve functie planning en prioritering, werkgeheugen en metacognitie.

Planning en Prioritering
Met planning en prioritering wordt de vaardigheid bedoeld om een plan te bedenken om een doel te bereiken of een taak te voltooien. Hierbij moet een leerling in staat zijn om beslissingen te nemen over wat belangrijk en wat niet belangrijk is. Maar hoe zorg je ervoor dat een leerling groeit in deze executieve functie? Eerst wordt aan de leerlingen uitgelegd wat het belang is van een goed plan. De leerling leert eerst te denken en dan te doen. Dit heeft ook als voordeel dat je als begeleider kunt ingrijpen wanneer de leerling de verkeerde strategie dreigt toepassen. Wanneer de leerling het plan heeft verwoord en heeft aangeven welke strategie hij gaat gebruiken, dan kan hij de opdracht gaan uitvoeren. Bij het kiezen van de juiste strategie kan de leerling gebruik maken van zijn strategieboekje.

Metacognitie
Het formuleren en uitvoeren van je plan is niet het enige wat belangrijk is bij het maken van opdrachten. Ook de executieve functie metacognitie is van belang. Met metacognitie wordt bedoeld het vermogen om een stapje terug te doen om jezelf en de situatie te overzien, om te kijken hoe je een probleem aanpakt; het gaat daarbij om zelfmonitoring en zelfevaluatie. Veel leerlingen schrijven het antwoord op en gaan door naar de volgende opdracht. Ze vergeten vaak hun antwoord te controleren. Daarnaast staan leerlingen weinig stil bij hoe ze een situatie hebben aangepakt. Tijdens de begeleiding evalueren we met de leerling hoe het is gegaan. Middels een thermometer wordt bijvoorbeeld geëvalueerd hoe het werken aan het doel ging. De leerling laat zien hoe hij het vond gaan, daarna gaan we met de leerling in gesprek en brengen we in kaart wat er goed en minder goed ging. Daarnaast maken we ook de koppeling naar hoe hij het de volgende keer zou aanpakken, welke strategieën lukken goed en wat kan je de volgende keer anders doen.

Werkgeheugen
Ook het werkgeheugen is een executieve functie. Het werkgeheugen is het vermogen om informatie in het geheugen vast te houden tijdens de uitvoering van complexe taken. Tijdens de begeleiding besteden we aandacht aan het werkgeheugen. Leerlingen leren het belang van het opschrijven van hun tussenstappen. We geven instructie over het werkgeheugen en visualiseren dit middels een emmertje.

Tijdens de begeleiding bij RondomLeren doen we dus meer dan alleen werken aan rekenen, begrijpend lezen en spelling. Soms heeft een leerling baat bij een intensievere training, zoals ‘Brein in Beweging’. Ook bieden we bij RondomLeren meerdere werkgeheugentrainingen aan, zoals Cogmed, Jungle Memory en Beter bij de les.

Anne de Jongh, orthopedagoog bij RondomLeren B.V.